Với Tuyên bố “Tầm nhìn về ASEAN gắn kết và chủ động thích ứng: Vượt lên các thách thức và duy trì tăng trưởng” và Tuyên bố ASENAN về Phát triển nguồn nhân lực cho một thế giới công việc đang đổi thay, Hội nghị Cấp cao ASEAN lần thứ 36 và các hội nghị liên quan đã thành công tốt đẹp khi 10 nước ASEAN thể hiện sự đồng lòng, nhất trí phối hợp để ứng phó hiệu quả với đại dịch viêm đường hô hấp cấp COVID-19, đồng thời thúc đẩy phục hồi kinh tế-xã hội trong khu vực.
Đây là hội nghị cấp cao thường kỳ của ASEAN được tổ chức trực tuyến lần đầu tiên trong lịch sử 53 năm tồn tại và phát triển của hiệp hội.
Tổ chức thành công sự kiện trong bối cảnh đại dịch COVID-19 diễn biến phức tạp, Việt Nam một lần nữa khẳng định vai trò tiên phong, chủ động và đầy trách nhiệm của nước Chủ tịch luân phiên trong năm 2020 này.
Đánh giá về vai trò của Việt Nam, lãnh đạo nhiều nước cũng như dư luận quốc tế đều cùng chung nhận định Việt Nam đã hoàn thành tốt nhiệm vụChủ tịch ASENAN trong 6 tháng vừa qua.
Tổng Thư ký ASEAN Dato Lim Jock Hoi cho rằng chủ đề của Năm Chủ tịch Việt Nam về xây dựng một “ASEAN gắn kết và chủ động thích ứng” rất phù hợp với tình hình hiện nay, đồng thời khẳng định Hội nghị Cấp cao ASEAN lần thứ 36 là “minh chứng cụ thể” cho tình đoàn kết và vai trò lãnh đạo của ASEAN được thể hiện qua hợp tác khu vực mạnh mẽ.
Tổng Thư ký Lim Jock Hoi khẳng định trên cương vị Chủ tịch ASEAN, Việt Nam đã làm được nhiều việc và "thể hiện tầm lãnh đạo mạnh mẽ trong việc dẫn đầu một phản ứng tập thể của khu vực trước đại dịch," đồng thời đánh giá cao sự đóng góp của Việt Nam, đặc biệt là việc giúp đỡ một số nước thành viên ASEAN cũng như một số nước đối tác đối thoại trong việc ứng phó với đại dịch.
Ông Lim Jock Hoi nhấn mạnh dưới sự lãnh đạo của Việt Nam, các công việc cũng đang được tiến hành nhằm thiết lập “Quỹ ASEAN ứng phó với dịch COVID-19,” kho dự trữ vật tư y tế, và quy trình vận hành tiêu chuẩn trong các trường hợp khẩn cấp về sức khỏe cộng đồng.
Việt Nam cũng đã khởi động các cuộc thảo luận về Tầm nhìn ASEAN sau năm 2025. Đây là điều rất quan trọng, giúp ASEAN gắn kết và thích ứng tốt hơn trong tiến trình hội nhập khu vực, đồng thời thích nghi với trạng thái “bình thường mới” hiện nay và rút ra các bài học quan trọng.
Giới chức các nước cũng đặc biệt đề cao thành công của hội nghị và vai trò của Việt Nam.
Thủ tướng Lào Thongloun Sisoulith đã đánh giá tích cực thành công của ASEAN trong thời gian qua, trong khi Thứ trưởng Bộ Ngoại giao, Trưởng SOM ASEAN Lào Thongphane Savanphet khẳng định Việt Nam đã làm tốt vai trò Chủ tịch ASEAN từ đầu nhiệm kỳ tới nay.
Theo Trưởng SOM ASEAN của Lào, mặc dù phải đối mặt với nhiều khó khăn, nhưng Việt Nam đã dẫn dắt các nước ASEAN cùng hợp tác chống lại đại dịch COVID-19 cũng như trong các hoạt động khác.
Ngoài ra, Việt Nam cũng tổ chức thành công các cuộc họp với các đối tác ngoài khu vực và đối tác đối thoại. Ông bày tỏ tưởng dưới sự dẫn dắt của Việt Nam, ASEAN sẽ tiếp tục tiến tới và thực hiện thành công các sáng kiến và các thỏa thuận khác nhau mà các bên đã đưa ra trong năm nay.
Chia sẻ đánh giá tương tự, Thủ tướng Campuchia Samdec Hun Sen khẳng định hội nghị cấp cao ASEAN lần này phản ánh năng lực của Việt Nam trong dẫn dắt ASEAN, bất chấp những khó khăn do đại dịch COVID-19 gây ra.
Giới chuyên gia và truyền thông quốc tế đặc biệt ấn tượng với sự chủ động và trách nhiệm của Việt Nam trong việc điều phối, dẫn dắt ASEAN cùng vượt qua những thách thức chung, đặc biệt là dịch COVID-19, cuộc khủng hoảng mang tính toàn cầu hiện nay.
Bản thân đại dịch COVID-19 cũng là thách thức mà Việt Nam phải đối mặt. Tuy nhiên, không chỉ kiểm soát hiệu quả dịch COVID-19 trong nước và được cộng đồng quốc tế ca ngợi như hình mẫu toàn cầu về chống virus SARS-CoV-2, Việt Nam đã thể hiện vai trò kết nối nỗ lực chung của ASEAN.
Khi đại dịch trở nên nghiêm trọng dẫn đến phải lùi thời gian tổ chức Hội nghị cấp cao ASEAN lần thứ 36, ngày 31/3, trong bối cảnh các quốc gia tăng cường áp dụng các biện pháp cách ly, phong tỏa trong khu vực, Việt Nam đã tổ chức hội nghị trực tuyến đầu tiên của Nhóm làm việc Hội đồng điều phối ASEAN về tình trạng khẩn cấp y tế.
Việt Nam sau đó cũng đã tổ chức Hội nghị cấp cao ASEAN+3 đặc biệt vào ngày 14/4 với Trung Quốc, Nhật Bản và Hàn Quốc, dẫn đến quyết định thành lập một quỹ chung đối phó với đại dịch COVID-19.
Chuyên gia phân tích cao cấp tại Viện Chính sách chiến lược Australia Huong Le Thu nêu rõ các nước thành viên ASEAN tin tưởng vào năng lực ngoại giao của Việt Nam, ngay cả trong hoàn cảnh phải tổ chức hội nghị theo hình thức trực tuyến và thiếu sự chuẩn bị. Việt Nam đã chứng tỏ là một nước chủ nhà có năng lực trong những lần giữ chức Chủ tịch luân phiên ASEAN trước đây.
Trong khi đó, ông Ahmad Ibrahim Almutaqqi, Giám đốc Chương trình nghiên cứu ASEAN thuộc Trung tâm Habibie (Indonesia), cho rằng hội nghị cấp cao lần này không chỉ nhằm ứng phó với dịch COVID-19 vốn đang tiếp tục đe dọa sức khỏe toàn cầu, mà còn nhằm tìm giải pháp phục hồi sau dịch bệnh.
Đây cũng là cơ hội quan trọng để ASEAN, dưới sự dẫn dắt của Việt Nam trong năm giữ cương vị Chủ tịch luân phiên, tiếp tục vươn lên.
Theo nhà nghiên cứu này, ở một mức độ nhất định, COVID-19 đã làm gián đoạn các hoạt động của ASEAN Tuy nhiên, Việt Nam đã làm tốt công việc của mình, tiếp tục dẫn dắt ASEAN và “cố gắng giữ cho các bánh xe của ASEAN tiếp tục lăn,” trong đó có việc tổ chức các hội nghị cấp cao.
Một học giả nổi tiếng khác người Indonesia, Giáo sư Aleksius Jemadu đánh giá Việt Nam đã đóng vai trò tốt trong việc dẫn dắt các nước thành viên nhằm duy trì vai trò trung tâm của ASEAN, cũng như đảm bảo tất cả các nước thành viên giữ vững sự đoàn kết, thống nhất nội bộ nhằm duy trì ổn định khu vực.
Giáo sư Aleksius bày tỏ tin tưởng Việt Nam đang ở vị trí tốt nhất để phát huy vai trò lãnh đạo ASEAN vào thời điểm quyết định hiện nay. Ông nhấn mạnh: "Tất cả các nước ASEAN khác đều kỳ vọng Việt Nam đóng vai trò hiệu quả trong việc thống nhất ASEAN và ưu tiên thúc đẩy vai trò trung tâm của ASEAN trong nhiệm kỳ Chủ tịch ASEAN 2020 của mình."
Tiến sỹ Balaz Szanto thuộc Bộ môn Quan hệ quốc tế, Đại học Webster Thailand (Thái Lan) nêu rõ Việt Nam là thành viên quan trọng, là quốc gia có vai trò chủ yếu trong ASEAN. Vai trò lãnh đạo ASEAN của Việt Nam sẽ có những ảnh hưởng riêng biệt đến các vấn đề quan trọng.
Trang rsis.edu.sg của Singapore số ra ngày 24/6 đã có bài viết nhận định về vai trò của Việt Nam trong việc thúc đẩy ASEAN gắn kết và chủ động ứng phó. Theo bài viết, với chủ đề ASEAN năm nay là “Gắn kết và Chủ động thích ứng,” Việt Nam đang xử lý hiệu quả các thách thức khi đảm đương vai trò Chủ tịch ASEAN 2020 với nhiệm vụ ưu tiên hàng đầu là vận động ASEAN hướng tới một chiến lược chung đối phó với dịch COVID-19.
Với khả năng điều phối điêu luyện và khéo léo, hướng dẫn các nước thành viên kiểm soát các thách thức đang cùng đối mặt, Việt Nam đã thể hiện một sự khẳng định mạnh mẽ đầy quyết tâm để hướng đến một ASEAN “Gắn kết và Chủ động thích ứng,” giống như những gì nước này từng làm trước đây.
Đánh giá về hoạt động của Việt Nam trong 6 tháng đầu năm nay, đặc biệt liên quan tới thỏa thuận thương mại Hiệp định Đối tác kinh tế toàn diện khu vực (RCEP), Tiến sỹ Chheang Vannarith - Chủ tịch Viện Tầm nhìn châu Á (AVI) có trụ sở tại Phnom Penh (Campuchia) - nhận định trong năm giữ vị trí Chủ tịch luân phiên ASEAN, Việt Nam đã điều phối và thúc đẩy có hiệu quả tiến trình thương lượng nhằm đạt được sự đồng thuận và hướng tới kết thúc đàm phán RCEP, dù Ấn Độ đã quyết định rút lui vào phút chót.
Một lần nữa, kết quả Hội nghị Cấp cao ASEAN lần thứ 36 và trước đó hai tháng là Hội nghị Cấp cao đặc biệt ASEAN và Hội nghị Cấp cao đặc biệt ASEAN+3 về ứng phó với dịch bệnh COVID-19, ghi đậm dấu ấn Việt Nam với vai trò Chủ tịch ASEAN.
Việt Nam đã thể hiện và phát huy vai trò tích cực, chủ động của nước Chủ tịch ASEAN 2020 đầy trách nhiệm trong việc dẫn dắt ASEAN đối phó với thách thức chưa từng có tiền lệ, góp phần thúc đẩy đoàn kết, thống nhất ASEAN.
Đây cũng là những tiền đề thuận lợi để Việt Nam hoàn thành tốt nửa nhiệm kỳ chủ tịch còn lại trong năm 2020 này, bất kể ASEAN sẽ còn đối mặt với không ít khó khăn và thách thức.
